एकपटक जानैपर्ने ठाउँ, गह्रौंकालिका भगवती मन्दिर

भनिन्छ, नेपाल प्राकृतिक सौन्दर्य र साँस्कृतिक विविधताले धनी छ । त्यस्तै प्राकृतिक मनोरम, धार्मिक तथा साँकृतिक एवं ऐतिहासिक महत्व बोकेको ठाउँहरुमध्ये प्रसिद्ध स्थल गह्रौकालिका भगवती मन्दिर पनि एक हो ।  हिन्दुहरुको पवित्र धार्मिक शक्तिपीठको रुपमा चिनिने गह्रौंकालिका भगवती मन्दिर धार्मिक दृष्टिकोणले मात्र प्रसिद्ध नभई साँस्कृतिक, भौगोलिक, प्राकृतिक र ऐतिहासिक हिसाबले पनि महत्वपूर्ण छ ।

समुन्द्री सतहदेखि झण्डै १५९६ मिटरको उचाईमा अवस्थित गह्रौंकालिका भगवती मन्दिर स्याङ्जा जिल्लाकै औसत सर्बोच्च स्थानमा रहेको छ । स्याङ्जा जिल्लाको करीब मध्य भू–भागमा रहेको गह्रौंकालिका भगवती मन्दिर स्याङ्जा जिल्लाकै मुटु मानिने वालिङ बजारदेखि दक्षिणतर्फ पर्दछ । वालिङ बजारबाट मास्कीडाँडा, चिथाभञ्ज्याङ हुदै काफलडाँडा, देउराली भञ्ज्याङसम्मको कच्ची सडक यात्रा र १ घण्टाको पैदल यात्रा गरी करीव ३ घण्टाको यात्रापछि पुग्न सकिने भगवती मन्दिर वालिङ नगरपालिका, केवरे भञ्ज्याङ गाविस र पकवादी गाविसको सीमाबर्ती क्षेत्रमा रहेको छ ।

पुगेपछि जोकोहीले स्वर्गिक अनुभूति गर्ने स्थल उच्च भू–भागमा रहेकोले यहाँबाट धेरै टाढा–टाढासम्मका दृष्यहरु अबलोकन गर्न सकिन्छ । स्वच्छ हरियाली माझमा रहेको स्थलबाट उत्तरतर्फ आँधीखोला र वरिपरिका सुन्दर बस्तीहरु साथै अन्य सुन्दर डाँडाकाँडाहरु र अटल माछापुच्छ्रे, अन्नपूर्ण लगायत सम्पूर्ण धौलागिरी हिमश्रृङ्कलाको मनमोहक दृष्यले त्यही बसिरहूँ जस्तो लाग्छ । पूर्वी क्षेत्रमा केवरे भञ्ज्याङ, जगत भञ्ज्याङका भू–भागहरु, देखि सुदुर अन्य दृष्यहरु तथा पश्चिमी क्षेत्रमा ग्रामीणबस्ती सहितका सुन्दर हरियाली डाँडाहरु अनि दक्षिणतर्फ पवित्र धार्मिकस्थल राम्दीधामदेखि आफ्नै स्वतन्त्र गतिमा निरन्तर बगिरहने काली गण्डकीको सुसाई सँगै चापाकोट, रत्नपुर र पाल्पाको रामपुरको उर्वर विशाल फाँट लगायत अन्य थुप्रै भू–भागहरुको दृष्य पनि यस स्थलबाट सुस्पष्ट देखिन्छ । मन्दिरको वरिपरिको सदाबहार जंगलमा पाइने मृग, खरायो, चितुवा, बाँदरजस्ता जंगली जनावरहरु र कालिज, लुईंचे, भ्याकुर, ढुकुर, न्याउली, कोइली जस्ता थुप्रै आकर्षक चराचुरुङ्गीहरुको चिरबिराहटले मन्त्रमुग्ध पार्ने वातावरण सिर्जना गरेको हुन्छ । मन्दिर वरिपरिको जंगलमा पाइने चिउरी, काफल, जुनमान्द्रो, भक्याउलो, ऐसेलु, चुत्रो जस्ता जंगली फलफूल, कटुस, चिलाउने, जस्ता उपयोगी बोटविरुवा सुवासनादार फूलहरु र टिमुर, कुरिलो, क्यामुना, लगायत जानअन्जानका अन्य बहुसंख्यक जडीवुटीहरुको भण्डारले यसको महत्व अझ बढाएको छ । चैत्र–बैशाखको समयमा लालीगुराँस फुलेर जंगल नै राताम्य भएको हुन्छ ।

मन्दिरको तल्लो भागमा रहेका ब्राम्हण, क्षेत्री, मगर, गुरुङ साथै अन्य मिश्रित जातजातिहरुको बस्तीमा आ–आफ्नै पृथक रीतिरिवाज सहितका साँस्कृतिक विविधता पाईन्छ । यस क्षेत्रका गाउँहरुमा राम्रो सुन्तला खेती पाइने र कफी तथा अलैंचीको राम्रो खेती हुने काफलडाँडा, अधमारा, पकवादी तीनदोबाटो आदि हुन् ।

गह्रौंकालिका देवी सबैको आस्थाकी देवी हुन् । स्याङ्जा जिल्ला लगायत जिल्लाबाहिर पाल्पा, गुल्मी, पर्वत लगायत नवलपरासीका साथै टाढा–टाढाका भक्तजनहरु दर्शन गर्न आउने क्रम बर्षैभरि नियमित रहन्छ । विशेष गरी नवदुर्गा र चैत्राष्टमीको दिन पञ्चवलीको साथमा हुने मेला असंख्य दर्शनार्थीहरुको घुईंचो लाग्ने गर्दछ ।

गाउँघरका वृद्धहरुको भनाई र नेपालको बाइसी चौबीसी राज्यको इतिहासहरुका उल्लेख भएअनुसार गह्रौकोट एउटा छुट्टै राज्यको रुपमा थियो भन्ने तथ्य पनि इतिहासका पानाहरुमा पढ्न पाइन्छ । जुन कुराको पुष्टि मन्दिर वरपरका स्थानहरुमा पाइने निर्माणका भग्नावशेषहरुबाट पनि हुने कुरा स्पष्ट हुन्छ ।

यति धेरै महत्वको स्थल गह्रौकालिका भगवती मन्दिर आफ्नै महत्वले सम्पन्न भए पनि प्रचार–प्रसारको अभाव तथा सम्बन्धित निकायको ध्यान पुग्न नसकेकाले पछाडि परेको छ । समयमै सम्बन्धित पक्षको उचित ध्यान पुग्न सकेको खण्डमा अन्य महत्वका साथ साथै यस क्षेत्रलाई पर्यटकीय क्षेत्रको रुपमा विकास गर्न सकिन्छ । के तपाई एकपटक उक्त ठाउँको भ्रमण गर्न जानुहुन्न ?